Tembellik Hakkı

Sıcak suyun verdiği rehavet ile miskin miskin hamamda keyif yapan adam, beş dakika sonra antik Yunan sokaklarında “euroka, euroka” (buldum, buldum) diye bağırarak koşuyordu. Evet siz de hatırladınız sahneyi…Kahramanımız, suyun kaldırma kuvvetini keşfeden ünlü kaşif Arşimet’ten başkası değildi. Düşünmek ve dinlenmek için her zaman gittiği meyve bahçesinde dalgın bir şekilde oturmuş çevresini izlerken ağaçtan düşen elmalar sayesinde Sir Isaac Newton (bir rivayette ise elmanın başına düştüğü şeklindedir.) yer çekimini keşfetmiştir.
Sizlerin de başına gelmiştir. Uzun zaman düşünüp cevabını bulamadığınız bir sorunun cevabı veya problemin çözümü o konuya odaklanmadan amaçsız otururken, duştayken veya yatağa yatıp uyumadan önce birden aklınıza gelivermiştir.
2002 yılında Nobel Ekonomi Ödülü alan Daniel Kahneman, Hızlı ve Yavaş Düşünme isimli kitabında beynimizde iki farklı sistemin çalıştığını söyler. Birşeyleri çözmeye çalıştığımızda, bilinçli olarak odaklandığımızda “Dikkat Ağı” denilen sistem devreye girer. Varsayılan Mod Ağı (Default Mode Network (DMN)) olarak adlandırılan sistem ise bir şey düşünmediğimizi zannettiğimiz anlarda devreye giren ve beynimizin otomatik pilotu diyebileceğimiz moddur.
Fiziksel veya zihinsel olarak bir işle meşgul olunduğunda “Dikkat Ağı”devreye girer, DMN ise pasif duruma geçer. MRI ile yapılan gözlemlerde denekler hiçbir şey yapmadan cihazın içinde öylece uzanırken DMN zirve yapmaktadır. Zihnimizi serbest bıraktığımızda, “dikkat moduna” göre 14 kat daha sık geleceği ve hedefleri düşünüyoruz. Bu nedenle, düşünmeye çok ihtiyaç duyduğunuz bir anda hedef belirlemek için, kendinizi sıkmak yerine mola vermek daha iyi bir çözümdür.
DMN, beyin dinlenme durumundayken aktifleşir. Hayal kurma, geleceğe hazırlanma, çağrışımlar arasında ilişki kurma veya bellek kayıtlarını tamamlama gibi farklı işlevleri yerine getirir. Meditasyon yaparken, hayal kurarken, kendi düşüncelerinizle meşgulken veya içinize döndüğünüzde DMN etkin hale gelir. Kişinin kendi düşüncelerini ve duyguları ile sosyal ilişkilerini anlama ve empati için bu ağı kullanırlar. DMN, hayal kurma, fantezi ve yaratıcılık süreçlerinde önemli bir rol oynar. Sanat, edebiyat ve müzik gibi yaratıcı alanlarda insanların ilham almasını ve yeni fikirler geliştirmesini sağlayabilir.
Çevrenizde boş boş oturduğunu düşündüğünüz insanlara bir de bu bilgiler ışığında tekrar bakınız. Gerçekten aylaklık mı yapıyorlar yoksa zihinlerinde fırtınalar mı kopuyor!
Operasyonel işleri yaparken haliyle o ana odaklanmak ve dikkatli olmak gerekir ancak stratejik işleri yaparken ve çözüm ararken zaman zaman “DMN” moduna geçmek faydalı hatta zaruri olabilir. Dengeyi kuran yöneticiler ise daha başarılı olurlar.
Günümüzde işleri yetiştirebilmek için aynı anda birden çok işle uğraşıyoruz. Araba sürerken telefonla konuşmak, yemek yerken veya toplantı esnasında bir yandan maillere cevap vermek diğer taraftan da sosyal medyada gezinmek… Çalışmayı biraz abarttık, yapılacaklar listemize “günde birkaç defa hiçbir şey yapma” notunu eklemek bize iyi gelecek galiba.
“Idlephobia” Aylaklık fobimiz bile var. Belki de dozunda aylaklık yaratıcı fikirlerin çıkış noktasıdır. Stresin karşısındaki en büyük silahtır tembellik. Fiziksel olarak kendinizi daha iyi hissetmenizi, zihninizin berraklaşmasını sağlar. Tembelliğin bir diğer katkısı da iş delege etmeyi öğretmesidir.
Dünya Tembellik Günü 10 Ağustos (Lazy Day) Yoğun tempolu hayatta mola vererek gevşemeye, stres ve yorgunluktan uzaklaşmaya, hobilere zaman ayırmaya ve keyifli aktivitelerle dinlenmeye teşvik eder. Kitap okumak, film izlemek, doğada yürüyüş yapmak gibi rahatlatıcı etkinliklerle dolu bir gün olarak kutlanır. Tembellik günü, beden ve zihin yenilenmesi için önemli bir fırsattır.
Tembel insanlar, enerjilerini değersiz işler için harcamayı reddederler. Tembellik, vücudun dinlenmesini sağlar, daha sakin çalışılıp, daha verimli bir performans sergilenir. Tükenmişlik sendromu yaşama ihtimali azalır. Duygusal zekayı geliştirir, yaratıcılığınızı ve verimliliğinizi artırmanıza yardımcı olabilir. Kalp hastalıkları, anksiyete, depresyon gibi birçok hastalığın önüne geçer.
Çok çalışmak yerine doğru çalışmak hedefe ulaşmak için daha doğru bir metoddur. Dolayısıyla işinize gerektiği yerde dur demeyi ve tembellik yapmayı öğrenin. İş harici kalan zamanlarınız için de aileniz, sevdikleriniz, hobileriniz ve sizi mutlu eden başka her ne ise onlar için de vakit ayırmaya özen gösterin.
Ancak çok ama çok önemli bir konunun altını çizmek istiyorum. Tembelliğinizi sosyal medya gibi dikkatinizi dağıtıp DMN modundan çıkacağınız konularla aldatmamanız gerekmektedir. Onun yerine gidip çalışın. Tembellik mabedindeki asil görevi yerine getirebilmeniz için %100 adanmışlık şartı vardır ve bu tahmininizden çok daha zordur. Keramet ne hamamdadır ne de elmada, Newton ve Arşimed daha önceden uzun uzun düşünüp kafa yormasaydı, DMN modundayken bu keşifleri yapamayacaklardı.
Uzun vadede benim için başarıyı “mutlu olmak” diye tanımlayabilirim. Bunun yolu, elimizdeki fırçayı iyi kullanıp, hayatımızı her renge hakkını vererek boyamamızdan geçer. Tahterevallinin iki ucunda oturan tembellik ve çalışmanın dengesini tutturabildiğinizde, çalışmanın ağır yükünü tembelliğin dayanılmaz cazibesi ile harmanladığınızda, hayatınız lezzetli baharatlarla çeşnilenmiş bir ziyafete dönüşecektir.